|
| Stary Zamość |
Ogl±dasz odpowiedzi wyszukane dla has³a: Stary Zamość
Temat: Spacer-Rynek Wodny
Witam
Będąc na Rynku Wownym, a i przy ulicy imienia naszego budowniczego nie sposób o
nim nie wspomnieć, zatem wybaczcie,pozwoliłem sobie skopiować i przenieść na
nasze forum taki tekst:
Bernardo Morando (ok.1541-1600/01) włoski architekt w służbie Jana Zamoyskiego.
Pochodził z republiki weneckiej, ur. w Padwie lub Wenecji. Nie udało się
odszukać wiadomości źródłowych o włoskim okresie jego życia. Przybył do Polski
jako architekt już wykształcony. Od ok.1569 działał w Warszawie przez kilka
lat. Z Warszawy przeniósł się do Lwowa, gdzie 1 lipca 1578 kanclerz wielki
koronny Jan Zamoyski zawarł z nim kontakt na budowę nowej rezydencji w
powiązaniu z zakładanym miastem Nowym Zamościem. Od tej pory , przez 22 lata,
aż do śmierci pozostał Morando na usługach Zamoyskiego.
Był on jednocześnie projektantem i wykonawcą, jako przedsiębiorca budowlany
kierował grupą angażowanych przez siebie kamieniarzy i murarzy. Morando miał
wyjątkową możliwość zaprojektowania i budowy całego miasta od ogólnej
kompozycji przestrzennej do najmniejszego detalu architektonicznego wielu
budowli. Zapewne już na przełomie 1578/79 opracował Morando plan miasta
(Nowego) Zamościa, oficjalnie lokowanego przez kanclerza 23 kwietnia 1580.
Pierwszymi realizowanymi przez Moranda budowlami były: pałac wielki przedni
(1578-86) i dwa tylne pałacyki: kanclerzyny i jej fraucymeru (1581-85), arsenał
(1582-83) oraz Brama Lubelska (przed 1588). Po 1584 zostały rozpoczęte pod
kierunkiem i wg projektu Moranda prace ziemne przy fortyfikacjach, które od
1591 otrzymały murowaną obudowę i kazamaty. W 1587 rozpoczął Morando budowę
swego największego dzieła architektonicznego- kolegiaty zamojskiej (zasadnicze
prace ukończono w 1598), następnie budował ratusz (prace rozpoczęto przed
1591), budynki akademii i bursy (od ok. 1594) oraz kamienice w Rynku Wielkim-
dwie własne oraz kilka innych, m.in. zapewne Francesca Tellaniego, potem
Zamoyskich.
W 1597 zawarto z Morandem kontrakt na budowę Bramy Lwowskiej. Niektóre prace
były kontynuowane po śmierci architekta wg jego projektów m.in. kolegiata,
Brama Lwowska, kamienica „TurobiÅ„ska”. Nie doczekaÅ‚ siÄ™ Morando realizacji
projektu ołtarza głównego, ambony i stall do kolegiaty zamojskiej. Morando
projektował i budował także dla Zamoyskiego kościół parafialny (1592) oraz
willę (pałacyk) w Starym Zamościu. Nadto przypisuje mu się fortyfikacje
Szarogrodu na Podolu oraz projekt planu Tomaszowa Ordynackiego (Lubelskiego).
Morando pracował także dla pobliskich rodów szlacheckich. Szukał kontaktów z
artystami włoskimi działającymi w Lublinie i Pińczowie. Do budowy kolegiaty
ściągał włoskich murarzy z Moraw. Współpracował również z budowniczymi i
kamieniarzami niemieckimi (Kasprem Gocmanem i Michałem Belterem). Morando stał
się przypadkowo odkrywcą wartościowych złóż wapienia litotamniowego w
Trzęsinach koło Szczebrzeszyna, gdy w 1594 na terenie ordynacji poszukiwał
dobrego kamienia do budowy kolegiaty zamojskiej. Morando zyskał u Zamoyskiego
duże uznanie i stał się jako architekt nadworny doskonałym realizatorem
ambitnych planów artystyczno - ideowych wielkiego kanclerza. W środowisku
zamojskim cieszył się dużym uznaniem.
Uchodził za włoskiego szlachcica, pieczętował się prawdopodobnie herbem z
wizerunkiem Lwa (takim samym jak włoska rodzina Morando- Serena, żyjąca w XVI
wieku w Weronie). Nie otrzymał jednak indygenatu. W latach 1591-93 był rajcą
oraz burmistrzem Zamościa. Wiadomo, iż był człowiekiem majętnym, posiadał w
mieście kilka nieruchomości. Oprócz domu zajezdnego zwanego Stantią lub Giełdą
naprzeciw Bramy Lwowskiej miał kamienicę w zachodniej pierzei Rynku Wielkiego,
którą w 1599 sprzedał, aby budować drugą w pierzei południowej tegoż Rynku.
Pozycja Moranda w dziejach sztuki polskiej jest wysoka.
Dzięki zrealizowanemu projektowi Zamościa, o regularnym układzie urbanistyczno-
rezydencjonalnym, znalazł się wśród wybitnych realizatorów myśli urbanistycznej
włoskiego renesansu. Fortyfikacje bastionowe typu nowowłoskiego twierdzy Zamość
i Szarogrodu, pierwsze tego rodzaju w Polsce, wysuwają Moranda na czoło wśród
ówczesnych architektów wojskowych. W dziedzinie architektury pałacowej i
kościelnej prezentował kierunek manierystyczno- klasycyzujący. Morando stworzył
dla Zamościa typ wzorcowej kamienicy podcieniowej, o układzie osiowym z attyką,
który stał się obowiązujący także po jego śmierci.
Z Morandem wiąże się także początki nowożytnej sceny teatralnej typu włoskiego
(wg wzorców Serlia lub Palladia), przypisując mu projekt dekoracji do dramatu
J. Kochanowskiego „Odprawa posłów greckich” wystawionego 12 stycznia 1578 w
Ujazdowie w czasie wesela Jana Zamoyskiego z Krystyną Radziwiłłówną. Z żoną
Katarzyną, nieznaną z nazwiska, Morando miał sześcioro dzieci- synów: Mikołaja,
Andrzeja, Rafała, Gabriela oraz córki: Kamilę i Lidię, żonę Stanisława
Abrahamowicza, Ormianina, zamojskiego złotnika, opiekuna rodziny po śmierci
architekta. Syn Gabriel był w Zamościu w 1606 wójtem i sędzią, w 1615 uzyskał w
Padwie doktorat obojga praw, w 1618 przyjął święcenia kapłańskie, był krótko
profesorem matematyki w Akademii Zamojskiej. Używał nazwiska o brzmieniu
spolszczonym: Morenda i pieczętował się innym niż ojciec godłem herbowym- ze
znakiem Mora (nazwa pochodzi od włoskiego słowa il moro oznaczającego murzyna).
Herbu takiego używali polscy Murzynowscy i włoscy Morandowie (nazwisko Morando
można przetłumaczyć jako Murzynowski).
Heraldyczny znak Mora widnieje na epitafium Gabriela Moranda (zm. W Krakowie 4
sierpnia 1644 w wieku 63 lat) w krużgankach krakowskiego klasztoru dominikanów.
Bernardo Morando jest pochowany prawdopodobnie w kryptach kolegiaty zamojskiej.
Pozdrawiam
W.2
Przeczytaj wszystkie wypowiedzi z tego tematu
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.pljakub791.xlx.pl
Strona 2 z 2 • Wyszukano 69 rezultatów • 1, 2
|
|
|
|
|
